Grammofoon

“Wauw, daarom heten het geluidstrillingen!”, roep ik uit. “Stttt, zachtjes”, fluistert de bibliotheekmedewerker. Maar ik hoor niks want ik lees alweer verder.  Edison was de uitvinder van het eerste apparaat waarmee geluid  kon worden opgenomen en afgespeeld.  Het geluid werd opgevangen in een omgekeerde toeter en een naald kraste de trillingen daarvan in een koker die omhuld was met bijenwas. En omgekeerd kon de naald de krassen in de wasrol weer omzetten naar geluid. En dat allemaal zonder elektriciteit. Ik bestudeer de tekeningen die erbij staan. Edison noemde het apparaat een fonograaf, een apparaat wat geluiden kan opschrijven.

Dat wil ik ook! Maar hoe moet ik dat aanpakken? Zo’n wasrol, zou ik die zelf kunnen maken?  En wat voor naald heb ik nodig en hoe zorg ik ervoor dat het geluid van mijn stem de naald laat trillen? Grote vragen voor een 11-jarig meisje. Gelukkig is mijn vader ook een soort uitvinder, ik kan hem om hulp vragen. Ik laat het boek afstempelen en neem het gauw mee naar huis.

“Pap?”, vraag ik zodra mijn vader thuiskomt. En terwijl mijn moeder de soep op tafel zet begin ik enthousiast uit te leggen wat ik gelezen heb. “Zou ik dat kunnen maken?”, besluit ik mijn verhaal. Mijn vader belooft me dat hij mee zal denken, maar eerst eten.

Na het eten praten mijn vader en ik weer verder. We komen al snel tot de conclusie dat een apparaat bouwen wat geluid kan opnemen waarschijnlijk te moeilijk wordt. Mijn vader wijst even op een plaatje uit het volgende hoofdstuk van het boek en zegt: “Maar een oude grammofoon nabouwen, dat moet te doen zijn.”  Dat lijkt me ook al geweldig. “Wanneer kunnen we beginnen?” “Zaterdag”, belooft mijn vader.

Zaterdag ochtend als ik op sta, hoor ik mijn vader al rommelen in de garage. Daar heeft hij een verzameling spullen van het type “misschien komt het nog ooit van pas”.  Wanneer hij uit de garage tevoorschijn komt heeft hij een dunne spijker, een stukje dun maar stevig plastic, een bout met bijpassende moer en een oude douchekop in zijn handen.

Ik zie het verband nog niet, maar mijn vader legt uit wat hij bedacht heeft. De dunne spijker is de naald. Als hij de spijker aan de bout vast last en een gat in het plastic maakt waar de bout doorgestoken kan worden, dan kan de bout met de moer stevig vastgezet worden op het stuk plastic. Daardoor kan dat met de naald mee gaan trillen. “En de douchekop dan?”, vraag ik.

Mijn vader laat zien dat hij de rand van de douchekop los kan draaien en hij haalt het metalen plaatje met gaatjes eruit. “Kijk, als we dat stuk plastic op de plaats van het metalen plaatje vastmaken, dan  kan het geluid een beetje galmen in de douchekop voordat het er aan de andere kant uitkomt.” “En daardoor wordt het geluid harder”, vul ik enthousiast aan. “Precies!”, zegt mijn vader, “maar nog niet hard genoeg om goed te kunnen horen.”

Mijn enthousiasme zakt even weg. Wat nu dan? Maar mijn vader heeft al een oplossing bedacht. Hij pakt het boek er weer even bij en wijst op de foto van de oude grammofoon. “Kijk, we maken van papier ongeveer zo’n toeter als op dat plaatje. Hopelijk versterkt dat het geluid genoeg.”

’s Middags probeert hij of zijn oude lasapparaat nog werkt. En ik begin met de mecanodoos van mijn broer een draaitafel te maken zodat we met behulp van een zwengel het plaatje kunnen laten ronddraaien.

Het lasapparaat werkt niet heel goed mee,  maar na een paar uur komt mijn vader toch triomfantelijk terug met de nieuw gemonteerde douchekop.

Bij mij begint de draaitafel van mecano ook al aardig te vorderen en we maken het samen af. “En dan doen we morgenmiddag na het eten de toeter”, zegt mijn vader.

De volgende dag na het eten ruimen we de tafel weer leeg voor ons project. We knippen de onderdelen van de toeter uit en plakken ze met plakband aan elkaar.  Dan maken we de toeter aan de douchekop vast en leggen een oude single op de draaitafel. Het lijkt wel echt zo’n ouderwetse grammofoon, maar zou het ook werken?

De hele familie staat om ons heen en kijkt verwachtingsvol naar ons. “Iedereen stil!”, zegt mijn vader, en dan knikt hij naar mij. “Begin maar met draaien.” Ik draai voorzichtig aan de zwengel en mijn vader zet de naald op de plaat. We zitten allebei met één oor in de toeter. “Iets sneller draaien”, zegt mijn vader. En dan herken ik langzaam de klanken van het liedje.

“Ja, het werkt!”, roep ik blij.

En mijn vader? Die glimt van oor tot oor!

4 gedachten over “Grammofoon”

  1. Geweldig, ons pap ten top!
    Zijn kennis, zijn geduld en zijn liefde zitten allemaal in dit verhaal. Dank je voor het delen.
    Liefs Geri

    1. Wat fijn dat je hem zo goed herkent in dit verhaal.
      We hebben veel mooie herinneringen aan ons pap, maar voor mij is dit wel een van de beste en het is heerlijk om dat te kunnen delen.
      X

Laat een reactie achter

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *